Ομιλία Αρχιεπισκόπου στο συλλείτουργό του με τον Πατριάρχη Μόσχας Κύριλλο στην Μόσχα
Μακαριώτατε Πατριάρχα Μόσχας κ. Κύριλλε,
Πραγματοποιούμε αυτές τις ημέρες ειρηνική επίσκεψη, μετά την άνοδό μας στον αρχιεπισκοπικό θρόνο της Εκκλησίας της Ελλάδος, μαζί με την τιμία Συνοδεία μας, στην ένδοξη και πολυπαθή και μαρτυρική αυτή Εκκλησία της Ρωσίας, που έχει έδρα την περίλαμπρη αυτή πρωτεύουσα, την Μόσχα, και αισθανόμαστε μεγάλη χαρά, γιατί αξιωνόμαστε να ατενίζουμε τα πρόσωπά σας και να πατούμε σε γη μαρτυρική και ευλογημένη. Η ειρηνική αυτή επίσκεψη μας υπενθυμίζει την ειρήνη που είναι η ευαγγελική ζωή, την οποία εξύμνησαν οι άγγελοι, ο Χριστός, οι Απόστολοι και οι Πατέρες της Εκκλησίας. Ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος λέγει: «Ειρήνη φίλη, το γλυκύ και πράγμα και όνομα, ο νυν έδωκα τω λαώ και αντέλαβον… ειρήνη φίλη, το εμόν μελέτημα και καλλώπισμα, ην Θεού τε είναι ακούομεν, και ης Θεόν, τον Θεόν και αυτόθεον, ως εν τω• "η ειρήνη του Θεού"• και "ο Θεός της ειρήνης"• και "Αυτός εστιν η ειρήνη ημών"».
Η ειρηνική αυτή επίσκεψή μας πραγματοποιείται σε άγιες και ευλογημένες ημέρες που συνδέονται με την Ανάσταση και την Ανάληψη του Χριστού, αλλά και με την Πεντηκοστή. Με την Ανάσταση του Χριστού νικήθηκε ο θάνατος, η αμαρτία και ο διάβολος• με την Ανάληψη του Χριστού η ανθρώπινη φύση μας, η οποία ενώθηκε με την θεία φύση στην υπόσταση του Λόγου, κάθησε στα δεξιά του Θεού Πατρός• και με την Πεντηκοστή λάβαμε την δωρεά του Παναγίου Πνεύματος και η Εκκλησία είναι Σώμα του Χριστού και κοινωνία θεώσεως.
Τα μεγάλα αυτά εκκλησιαστικά γεγονότα δεν είναι απλώς ιστορικά, αλλά θεολογικά, είναι «θεολογία γεγονότων» που δείχνουν την πνευματική μας αναγέννηση, την νίκη επάνω στον θάνατο, την αμαρτία και τον διάβολο στην προσωπική μας ζωή, την θέωση της ψυχής και του σώματος και την μέθεξη της θέας της δόξης του Θεού, με την ενέργεια του Παναγίου Πνεύματος, ζώντας μέσα στην Εκκλησία του Χριστού. Και τα τρία αυτά γεγονότα δείχνουν τι ακριβώς είναι η Ορθόδοξη Εκκλησία, της οποίας είμαστε μέλη και Ποιμένες του ευλογημένου λαού του Θεού.
Θα θέλαμε αυτήν την σημαντική στιγμή που βρισκόμαστε ανάμεσά σας, μετά την θεία Ευχαριστία την οποία τελέσαμε στον Ιερό αυτό Ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου του Κρεμλίνου, να υπογραμμίσουμε τρία σημεία που δείχνουν την αξία της Ορθοδόξου Εκκλησίας και συνδέονται με τα γεγονότα αυτά που εορτάσαμε, εορτάζουμε και αναμένουμε να εορτάσουμε.
Το πρώτο σημείο, με αφορμή την Ανάσταση του Χριστού, είναι ότι η Εκκλησία δεν είναι μια ανθρώπινη οργάνωση και ένας ανθρώπινος σχηματισμός, αλλά το ευλογημένο Σώμα του Αναστάντος Χριστού, που είναι ο Βασιλεύς της δόξης. Η Εκκλησία δεν είναι ένα ανθρώπινο σωματείο, αλλά το Σώμα του Θεανθρώπου Χριστού, δεν είναι μια ανθρώπινη οργάνωση, αλλά ο Θεανθρώπινος οργανισμός. Η Εκκλησία κινείται και εργάζεται μέσα στον κόσμο, αλλά δεν είναι εκ του κόσμου τούτου• κυβερνάται με τις αποφάσεις των Οικουμενικών Συνόδων, που είναι τα δόγματα της πίστεως, και με τους ιερούς Κανόνες. Τα δόγματα οριοθετούν την ορθόδοξη πίστη για να μην απομακρυνθούμε από την αλήθεια, την οποία αποκάλυψε ο Χριστός, και οι Κανόνες είναι η εφαρμογή των δογμάτων, αφ’ ενός μεν για την συγκρότηση και ενότητα της Εκκλησίας, αφ' ετέρου δε για την μεταμόρφωση των πιστών με την μέθεξη της Χάριτος και της δωρεάς του Αναστάντος Χριστού.
Το δεύτερο σημείο, με αφορμή την εορτή της Αναλήψεως που εορτάζουμε σήμερα, είναι ότι η ανθρώπινη φύση, που προσέλαβε ο Χριστός από την Παναγία και την ένωσε με την θεία φύση στην υπόστασή Του, εκάθησε εν δεξιά του Πατρός, πράγμα που φανερώνει την δόξα της Εκκλησίας. Ο Απόστολος Παύλος στις επιστολές του προς Εφεσίους και Κολασσαείς περιγράφει την δόξα της Κεφαλής της Εκκλησίας, που είναι ο Χριστός, και την δόξα του Σώματος του Χριστού, που είναι η Εκκλησία. «Και συνήγειρε και συνεκάθισεν εν τοις επουρανίοις εν Χριστώ, ίνα ενδείξητε εν τοις αιώσι τοις επερχομένοις τον υπερβάλλοντα πλούτον της Χάριτος αυτού εν χρηστότητι εφ’ ημάς εν Χριστώ Ιησού» (Εφ. β , 6-7).
Έτσι, δεν αγιάζουμε εμείς την Εκκλησία, αλλά αγιαζόμαστε από αυτήν, η οποία αγιάζεται από την Κεφαλή της, τον Χριστό. Δεν σώζουμε εμείς την Εκκλησία, δηλαδή δεν είμαστε σωτήρες της, αλλά σωζόμαστε παραμένοντας μέσα σε αυτήν συνδεδεμένοι με την κεφαλή της που είναι ο Χριστός, ο μοναδικός Σωτήρ, αλλά και συνδεδεμένοι «συν πάσι τοις αγίοις» (Εφ. γ , 18) και μένοντας ενωμένοι με τα υπόλοιπα μέλη που ζουν σε όλον τον κόσμο, κατά την κανονική συγκρότηση των Τοπικών Εκκλησιών. Ο Απόστολος Παύλος δείχνει τον σκοπό όσων είναι μέλη της Εκκλησίας: «Οίος ο επουράνιος, τοιούτοι και οι επουράνιοι• και καθώς εφορέσαμεν την εικόνα του χοϊκού, φορέσομεν και την εικόνα του επουρανίου» (Α Κορ. ιε , 48). Καλούμαστε να γίνουμε επουράνιοι άνθρωποι και επίγειοι άγγελοι με την δύναμη του αναστάντος και αναληφθέντος Ιησού Χριστού.
Είναι χαρακτηριστικό ότι, σύμφωνα με την προφητεία του Προφήτου Ησαΐου, οι άγγελοι αισθάνονταν έκπληξη βλέποντας τον Χριστό να ανέρχεται στους ουρανούς με το σώμα Του που είχε τα στίγματα του μαρτυρίου. Έλεγαν: «Διατί σου ερυθρά τα ιμάτια, και τα ενδύματά σου ως από πατητού ληνού;» (Ησ. ξγ , 2). Το Σώμα του Χριστού που εκάθησε εκ δεξιών του Πατρός ήταν δοξασμένο, αλλά και πορφυρωμένο από τον σταυρικό Του θάνατο. Αυτό σημαίνει ότι ο Χριστός μετά την ανάστασή Του διεφύλαξε τις πληγές του Σταυρού στο Σώμα Του, που είναι τεκμήριο αιωνίας αγάπης. Και δείχνει ότι όσοι ζουν στο Σώμα του Χριστού μετέχουν στην δόξα της Αναστάσεώς Του, αλλά και στα ερυθρά ιμάτιά Του, στους διωγμούς και τα μαρτύρια, στις θλίψεις και τους πόνους, στην σωματική και ψυχική άσκηση. Η αληθινότητα της Εκκλησίας εκφράζεται από την συμμετοχή της στην δόξα του Σταυρού και την δόξα της Αναστάσεως του Χριστού.
Το τρίτο σημείο, με αφορμή την εορτή της Πεντηκοστής την οποία προσμένουμε με μεγάλη χαρά, είναι ότι και το Σώμα του Χριστού είναι πηγή της ακτίστου Χάριτος του Θεού, ότι γνώρισμα της Εκκλησίας είναι η καθολικότητά της, που σημαίνει ότι διαθέτει όλη την αλήθεια, αλλά και ότι είναι διακεχυμένη σε όλο τον κόσμο και υπερβαίνει όλες τις κατηγορίες του κτιστού κόσμου. Κατά τον άγιο Κύριλλο Ιεροσολύμων η Εκκλησία λέγεται καθολική «δια το κατά πάσης είναι της οικουμένης από περάτων γης έως περάτων» και «δια την ένωσιν των απανταχού διεσπαρμένων Εκκλησιών αίτινες πάσαι τω συνδέσμω του Παναγίου Πνεύματος μίαν και καθολικήν αποτελούσιν». Μέσα στην Εκκλησία γνωρίζουμε τον Αναστάντα Χριστό και πορευόμαστε στην προσωπική μας θέωση. Και όπως πάνω στην Αγία Τράπεζα, κατά την θεία Λειτουργία, «μελίζεται και διαμερίζεται ο Αμνός του Θεού ο μελιζόμενος και μη διαιρούμενος, ο πάντοτε εσθιόμενος και μηδέποτε δαπανώμενος, αλλά τους μετέχοντας αγιάζων», έτσι και η Εκκλησία που είναι το Σώμα του Χριστού μερίζεται αμερίστως σε όλα τα μέλη της που ζουν στον κόσμο, και πολλαπλασιάζεται απολλαπλασιάστως σε πολλούς.
Αυτή είναι η δόξα της Εκκλησίας μας, που είναι πάνω από τους ουρανούς. Γι’ αυτό ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος λέγει ότι η Εκκλησία «του ουρανού ισχυροτέρα απέφηνεν», και ότι «ου χρυσοχοείον, ουδέ αργυροκοπείον εστίν η Εκκλησία, αλλά πανήγυρις αγγέλων», και ακόμη «Εκκλησία γέγονεν, ουχ ίνα διηρημένοι ώμεν και συνελθόντες, αλλά ίνα διηρημένοι συνημμένοι. Και τούτο η Σύνοδος δείκνυσιν».
Θελήσαμε στην σύντομη αυτή αντιφώνησή μας να αναφερθούμε στην δόξα της Εκκλησίας, γιατί μας υποχρέωσαν οι τρεις μεγάλες εορτές αυτής της περιόδου, η Ανάσταση του Χριστού, η Ανάληψή Του και η Πεντηκοστή. Και βεβαίως αποτελεί πεποίθησή μας ότι, όταν αναφερόμαστε στην Εκκλησία, πρέπει να θεολογούμε, αφού η θεολογία είναι η φωνή της Εκκλησίας. Μέσα σε αυτήν την ορθόδοξη θεολογία αναπτύσσεται η αληθινή ειρήνη και η πραγματική αγάπη που είναι θεολογικές αρετές, είναι οι άκτιστες ενέργειες του Θεού. Γι’ αυτό δεν πρέπει να ομοιάζουμε με την νοοτροπία μερικών θεολόγων της εποχής του Μ. Βασιλείου, για τους οποίους ο μέγας αυτός Πατήρ έλεγε ότι «τεχνολογούσι και ου θεολογούσι». Ως Ποιμένες και θεολόγοι πρέπει να θεολογούμε σε όλες τις εκφάνσεις του εκκλησιαστικού μας βίου και να αποφεύγουμε τον σχολαστικισμό και τον ηθικισμό.
Μακαριώτατε,
Αυτής της Εκκλησίας προΐστασθε στην περιοχή του Πατριαρχείου σας, και με αυτόν τον τρόπο διακονείτε ως Προκαθήμενος της πολυπληθούς αυτής Ορθοδόξου Εκκλησίας. Μιας Εκκλησίας που έχει αγίους Πατέρες, Μάρτυρες, Ομολογητές, Οσίους και ασκητές. Μιας Εκκλησίας που έχει Κληρικούς, Επισκόπους, Πρεσβυτέρους και Διακόνους που ποιμαίνουν τον λαό του Θεού με σοφία και διάκριση. Μιας Εκκλησίας που έχει περίφημες Θεολογικές Σχολές, Ακαδημίες που λαμπροί θεολόγοι καλλιεργούν την επιστήμη της θεολογίας. Μιας Εκκλησίας που διαθέτει Ιερές Μονές και εξαγιασμένους μοναχούς. Μιας Εκκλησίας που καλλιεργεί θαυμαστώς τις εκκλησιαστικές τέχνες. Μιας Εκκλησίας που το ποίμνιό της διακρίνεται από αγάπη στον Θεό και τους ανθρώπους και διαθέτουν εκκλησιαστικό φρόνημα.
Εσείς, Μακαριώτατε, έχετε περάσει από δόξα και ατιμία, από διωγμό και ειρήνη, από μαρτύριο και ανάσταση, και έχετε αποκτήσει μεγάλη πείρα στην ποιμαντική διακονία και την διοίκηση της Τοπικής αυτής Εκκλησίας. Δεν νοείται Εκκλησία χωρίς μαρτύριο και σταυρό, δεν μπορεί να χωρισθή ο Σταυρός από την Ανάσταση. Και ο Αναστάς Χριστός, όταν φανερώθηκε στους Μαθητές Του, τους επέδειξε τις πληγές του Σταυρού, που ήταν σημείο αναγνωρίσεως. Έτσι, και το Σώμα της Εκκλησίας αναγνωρίζεται ως αληθινό, από το κατά πόσον συμμετέχει στις πληγές του Σταυρού και έχει πάνω του τα στίγματα του Σταυρού. Και η Εκκλησία της Ρωσίας έχει δώσει πολλά τεκμήρια αυτής της μαρτυρικής της ζωής, ιδίως τα τελευταία χρόνια, και όλοι αυτοί οι Νεομάρτυρες δόξασαν την Εκκλησία του Χριστού.
Είναι γνωστόν ότι σε κάθε θεία Λειτουργία εορτάζουμε όλη την Οικονομία του Χριστού, την Γέννησή Του, τον Σταυρό, την Ταφή, την Ανάσταση και την Ανάληψή Του στους Ουρανούς. Μέσα σε αυτόν τον Ναό της Αναλήψεως του Χριστού, δοξάσαμε τον αναστάντα και αναληφθέντα Χριστό για τις δωρεές Του και για την αγάπη Του. Τον ευχαριστούμε που μας αξίωσε να δούμε τα αξιόθεα πρόσωπά σας, Εσάς Μακαριώτατε, τους Σεβασμιωτάτους Μητροπολίτας, τους Θεοφιλεστάτους Επισκόπους, τους Αιδεσιμωτάτους Πρεσβυτέρους, τους ευλαβεστάτους Διακόνους, τον ευσεβή λαό, ο οποίος παρευρίσκεται εδώ με απερίγραπτη ευλάβεια και ακόρεστη δίψα, που συναντήσαμε τους εντιμοτάτους άρχοντες της χώρας αυτής και τους εκπροσώπους του επιστημονικού και θεολογικού κόσμου. Και χαιρόμαστε ιδιαιτέρως, που σήμερα, Μακαριώτατε, άγεται και τα ονομαστήριά Σας, κατά την ημέραν αυτή που εορτάζουν οι δύο Έλληνες αυτάδελφοι Απόστολοι των Σλαύων Κύριλλος και Μεθόδιος, οι οποίοι απεστάλησαν από τον Μέγαν Φώτιον, Πατριάρχην Κωνσταντινουπόλεως, στην Μοραβία και επετέλεσαν λαμπρό έργο, με αγάπη στον Θεό και τον άνθρωπο, ταυτοχρόνως δε και πολιτιστικό, αφού κατήρτισαν σλαυικό αλφάβητο, το λεγόμενο Κυριλλικόν, με βάση την ελληνική μεγαλογράμματη γραφή, μετέφρασαν την Αγία Γραφή, τα λειτουργικά και κανονικά βιβλία και έκαναν πρωτότυπα σλαυικά έργα σύμφωνα με τον ελληνικό και βυζαντινό τρόπο γραφής, όπως γράφει ο καθηγητής Drornik. Φέρετε το όνομα του αγίου Κυρίλλου, του φωτισμένου αυτού ανδρός, και γι’ αυτό και Σας ευχόμαστε να ποιμαίνετε το εκλεκτό ποίμνιο που Σας εμπιστεύθηκε ο Θεός, με σοφία και διάκριση, όπως το πράττετε μέχρι τώρα, να οιακοστροφήτε νηφάλια και επιδέξια το σκάφος της Τοπικής Εκκλησίας με τα πολυποίκιλα χαρίσματα που Σας κοσμούν, με ειρήνη και θεολογία, με πράξη και θεωρία, με τις πρεσβείες του ομωνύμου Σας αγίου και να αξιώνεσθε να πορεύεσθε εν ειρήνη και χαρά τον βίο σας προς δόξαν Θεού και έπαινον της Εκκλησίας του Χριστού.
Είησαν πολλά τα έτη σας, Μακαριώτατε Πρωθιεράρχα της Τοπικής αυτής μαρτυρικής και ένδοξης Εκκλησίας. Η ειρήνη του Θεού «η υπερέχουσα πάντα νουν φρουρήσει τας καρδίας υμών και τα νοήματα υμών εν Χριστώ Ιησού» (Φιλ. δ , 7). «Τω δε βασιλεί των αιώνων, αφθάρτω, αοράτω, μόνω σοφώ Θεώ, τιμή και δόξα εις τους αιώνας των αιώνων• αμήν» (Α Τιμ. α , 17).
