Υμνογραφία και ποίηση στις εικόνες της Παναγίας της εκκλησίας Φανερωμένης της Λευκωσίας

Μέγας συντελεστής της προόδου της Εκκλησίας Φανερωμένης είναι η αρχαία εικόνα της Παναγίας της άλλοτε γυναικείας Μονής της Παναγίας Φανερωμένης, την οποία οι διάφοροι Ιστοριογράφοι κατατάσσουν μεταξύ των θαυματουργών εικόνων της Κύπρου.

Ο Βυζαντινολόγος Αθανάσιος Παπαγεωργίου στο βιβλίου του Εικόνες της Κύπρου, Λευκωσία 1991, αναφέρεται στην εικόνα της Παναγίας Φανερωμένης ως εξής: «Η εικόνα ανήκει στον 14ον αιώνα και είναι Παλλάδιο της άλλοτε Μονής της Παναγίας Φανερωμένης στη Λευκωσία. Δυστυχώς η Παναγία που εικονίζεται στον τύπο της Οδηγήτριας, αλλά με τον Χριστό κατά μέτωπο, έχει επιζωγραφισθεί ίσως στα τέλη του 18ου αιώνα».

Μόνο οι έξι Υμνογράφοι που ύμνησαν την Θεοτόκο που είναι ζωγραφισμένοι στο πλατύ πλαίσιο δεξιά και αριστερά διατηρήθηκαν ανέπαφοι και μας δίδουν μια ιδέα για την τεχνοτροπία της εικόνας, όπως ήταν στις αρχές του 14^ου αιώνα. Οι ποιητές αυτοί Ιωάννης Δαμασκηνός, Κοσμάς Μελωδός, Ιωσήφ, Θεοφάνης και δύο άλλοι αδιάγνωστοι, κρατούν ανοικτά ειλητάρια με αποσπάσματα από ύμνους τους, που αναφέρονται στην Θεοτόκο.

Τα χρώματα που χρησιμοποιούνται στις μορφές των υμνογράφων, πράσινο-μπλε, καφέ-κόκκινο και κόκκινο-ρόδινο και η πτυχολογία και ο τρόπος που αποδίδονται οι όγκοι, ιδίως στα πρόσωπα είναι παλαιολόγεια.

Επιγραφές - παρακλήσεις στη Θεοτόκο στο πλατύ πλαίσιο μεταξύ των υμνογράφων για λύση της ανομβρίας, φανερώνουν ότι η εικόνα έγινε σε περίοδο ανομβρίας.

Η παλαιά θαυματουργός εικόνα τύπου Οδηγήτριας γράφει άνω αριστερά του προσώπου της Παναγίας την λέξιν ΜΗΤΗΡ, δεξιά δε ΘΕΟΥ και ολίγον κάτω αριστερά την λέξιν Η ΦΑΝΕΡΩΜΕΝΗ επωνυμία η οποία της εδόθη όταν η εικόνα εχάθη και ανευρέθη. Άνωθεν του παιδίου αριστερά, η λέξη ΙΗΣΟΥΣ και δεξιά ΧΡΙΣΤΟΣ.

Επί του πλαισίου υπάρχουν  εικόνες Υμνωδών, οι οποίοι κρατούν στα χέρια τους ειλητάρια επί των ομοίων είναι γραμμένα διάφορα ρητά τα οποία συμπληρώνουμε δια να μπορούν να διαβαστούν ως εξής:

                Προς τα αριστερά από άνω προς τα κάτω:

1.       Κοσμάς ο Μελωδός <<Ούτος ο θεός, ώ παρόμοιος ουδείς>>

2.       Άγιος Ιωσήφ  ο Υμνογράφος <<Φάνηθι άχραντε Δέσποινα Θείος συνεργός>>

3.       Θεόδωρος ο Στουδίτης, του οποίου το ρητό δεν διακρίνεται.

               Προς τα δεξιά από άνω προς τα κάτω:

1.       Ιωάννης ο Δαμασκηνός << Έτεκεν απάτορα Υίον εν σαρκί>>

2.       Ρωμανός ο Μελωδός << Χαίρε δοχείον σοι πρέπει χαίρειν μόνη>>

3.       Θεοφάνης υμνογράφος του οποίου το ρητό δεν φαίνεται.

Από επιγραφάς στο πλαίσιο της εικόνας, από τας οποίας αι περισσότεραι έχουν φθαρεί και είναι δυσανάγνωστες, βγάλαμε το συμπέρασμα ότι πρόκειται διά δέηση προς την Παναγία ν' απαλλάξει την Κύπρο από την ανομβρίαν και τες δοκιμασίες.

               Αναφέρομε αυτές τες επιγραφές τες οποίες έχουμε συμπληρώσει όπου θα μπορούσε να γίνει συμπλήρωση.

ΑΡΙΣΤΕΡΑ	ΔΕΞΙΑ
(O C T) ΗΝ ΝΕΦ (ΕΛΗΝ)	(ΠΛΗ)ΡΩΝ ΚΥΠΡΟΝ
ΤΟΝ ΠΌΚΟΝ	(Δ)ΗΨΩCAΝ Ε(Ξ)
(Κ)ΑΙ ΤΗΝ ΣΤΑΜΝΟ(Ν)	(Α)ΝΟΜΒΡΙΑC
(Ε)ΞΗC (ΡΕΕΙ) (Υ)ΔΩΡ	(ΑΥ) ΤΟΥC ΕΠΟΊ(ΕΙ)
ΠΡΟC THN	(T)OYC ΤΩ ΛΙΜ(Ω)
ΠΑCΑΝ (Δ)ΡΟCO(N)	(T)EΤΗΓΜΕΝΟΙ(C)
(O)C ΟΜΒΟC
(O)C (Υ)ΔΩΡ ΠΟΙ	(Η)ΛΙΟΝ ΑΚΡ(Ι)
ΓΟ ΟΝ C	(Β)ΈC ΓΈΝΟC
ΑΠΑΝ ΠΡΟΣΩ(ΠΟΝ)
(Α)ΦΘΟΝΩC

  Η εικόνα της Φανερωμένης έχαιρε μεγάλης τιμής. Ιστορικοί και ποιηταί αναφέρονται σ' αυτήν. Το ποίημα <<Ο θρηνος της Κύπρου>> γράφτηκε για να εξιστορήσει τα γεγονότα που έλαβαν χώραν κατά την άλωση της Κύπρου από τους Τούρκους το 1570-1571.

Ο άγνωστος ποιητής παρουσιάζει τους Χριστιανούς μέσα στη μεγάλη τους απελπισία να προστρέχουν στο ναό της Φανερωμένης διά καταφύγιο. Αυτή και τον Θεόν παρακαλούν να τους δώση την ελευθερία τους

<<Ως  τάδασιν οι Χριστιανοί βρίσκονται λλοιωμένοι

και παρευθύς ετρέξασιν  προς την Φανερωμένη.

Οι Τούρκοι εθωρούσαν την, ελπίζουν νάν παρμένη

αλλ' ο θεός φυλάσσει την και η Φανερωμένη  

Μόνον τον Πλάστη του Παντός  και την Φανερωμένη καθημερινά παρακαλούν κι' είναι γονατισμένοι.

 Να κάμει έλεος ο θεός να' ναι ελευθερωμένοι

 να έλθουν στα σπιτάκια τους καθώς είν' μαθημένοι.>>

Η Εκκλησιαστική Επιτροπή Φανερωμένης κατόπιν υποδείξεως του Γεώργιου Σωτηρίου καθηγητού της Βυζαντινής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών ότι η παλαιά εικόνα κατεστρέφετο κάτω από τα βαριά επίχρυσα καλύμματα, το 1924 ζήτησε από τον Αδαμάντιο Διαμαντή να ζωγραφίσει εικόνα αντιγράφοντας την θαυματουργή εικόνα της Φανερωμένης. Αυτή η εικόνα ετοποθετήθη στο εικονοστάσιο και επάνω από αυτή ετοποθετήθησαν τα επίχρυσα  καλύμματα της παλιάς θαυματουργού εικόνας.

Επειδή ο Αδαμάντιος Διαμαντής δεν γνώριζε την παραδοσιακή τεχνική με αυγοτέμπορα χρησιμοποίησε λάδι. Για την προετοιμασία του ξύλου και για άλλες πληροφορίες τεχνικής  φύσεως, απευθύνθηκε στον Ε. Τρίσταμ καθηγητή του Βασιλικού Κολλεγίου στο Λονδίνο.

Η επί του εικονοστασίου εικόνα της Φανερωμένης είναι καλυμμένη δι' αργυρού επιχρύσου καλύμματος. Τούτο καλύπτει την νεωτέρα εικόνα του Αδαμαντίου Διαμαντή.

Εις τον απολογισμόν του έτους 1751 αναγράφεται η δαπάνη η οποία έγινε διά το κόσμημα της θεομητορικής Αγίας  Εικόνας ανερχομένη εις άσπρα 244 μ. 115 χωρίς το ασήμι που ευρέθη στην Εκκλησία και του υπολοίπου ασημίου που εδόθη από τους ευλαβείς Χριστιανούς.

Εις το άνω μέρος του καλύμματος υπάρχει η επιγραφή «ΜΗ(ΤΗ)Ρ Θ(ΕΟΥ) Η ΚΥΡΙΑ Η ΦΑΝΕΡΩΜΕΝΗ». Εις το κάτω μέρος αριστερά «ΤΟΙΣ ΧΡΥCOIC ΠΕΡΙΒΕΒΛΗΜΕΝΗ ΠΕΠΟΙΚΙΛΜΕΝΗ ΚΡΟΣΣΟΙΣ».

Στο ύψος της κεφαλής της Θεοτόκου εικονίζονται  στηθαίοι οι δύο Αρχάγγελοι να κρατούν ενεπίγραφα ειλητάρια. Δεξιά ο Μιχαήλ με την επιγραφή «ΧΑΙΡΕ ΟΤΙ ΥΠΑΡΧΕΙΣ ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΚΑΘΕ(ΔΡΑ)» και αριστερά ο Γαβριήλ «ΧΑΙΡΕ ΟΤΙ ΒΑΣΤΑΖΕΙΣ ΤΟΝ ΒΑΣΤΑΖΟΝΤΑ Π(ΑΝΤΑ)».

Στο υπερυψωμένο πλατύ πλαίσιο εικονίζεται στο κέντρο επάνω  σύνθεση με την παραλλαγή της Δεήσεως. Στο κέντρο ο Θεός Πατήρ να εκπορεύει το Άγιο Πνεύμα εν είδει περιστεράς με την εξής επιγραφή «ΑΓΙΟΣ, ΑΓΙΟΣ, ΑΓΙΟΣ, ΚΥΡΙΟΣ ΣΑΒΑΩΘ ΠΛΗΡΗΣ  Ο ΟΥΡΑΝΟΣ». Δεξιά εικονίζεται σε δέηση η Αγία Άννα με την επιγραφή «Η ΜΗ(ΤΗ)Ρ ΤΙC Θ(ΕΟΤΟ)ΚΟΥ» και αριστερά ο άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος.

Γύρω από το πλαίσιο υπάρχουν εικόνες  των διαφόρων Προφητών οι οποίοι κρατούν ειλητάρια με διάφορα ρητά για τον ερχομό του Χριστού στη γη από την Παναγία. Αριστερά στο κάτω μέρος του πλαισίου υπάρχει η εξής  επιγραφή:  «ΚΕΚΟΣΜΗΤΑΙ Η ΕΙΚΩΝ ΑΥΤΗ ΔΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ ΤΩΝ ΕΥΣΕΒΩΝ ΧΕΙΡ ΧΑΤΖΗ ΛΟΓΙΖΗ ΜΠΑ(ΛΗ)».

Τον υπόλοιπο χώρο του πλαισίου καλύπτει η σύνθεση με την παράσταση της Ρίζας του Ιεσσαί του πατέρα του Δαβίδ του Βασιλέως των Ισραηλιτών, ο οποίος εικονίζεται στο κάτω μέρος του πλαισίου ξαπλωμένος. Από το σώμα του ξεφυτρώνει δένδρο με πολλά κλαδιά, όπου επάνω τους παριστάνονται οι πρόγονοι του Χριστού και οι Προφήτες έχοντας τη Θεοτόκο στην κεντρική  παράσταση  στο μέσο τους. Όλοι οι Προφήτες εικονίζονται σε προτομή. Κρατούν ειλητάρια και κάποιοι απ' αυτούς  κρατούν και σύμβολα που προεικονίζουν τη Θεοτόκο.

Δεξιά του Ιεσσαί εικονίζονται:

·         Ο Δαβίδ «ΑΚΟΥΣΟΝ ΘΥΓΑΤΕΡ ΚΑΙ ΗΔΕ ΚΑΙ ΚΛΗΝΟΝ ΤΟΥΣ ΚΑΙ»

·         Ο Ααρών κρατά την ράβδο που βλάστησε θαυματουργικά «ΕΓΩ ΡΑΒΔΟΝ ΕΙΔΟΝ ΣΕ ΚΑΤΑΣΚΙΟΝ»

·         Ο Ησαΐας «ΙΔΟΥ Η ΠΑΡΘΕΝΟΣ ΕΝ ΓΑΣΤΡΙ ΕΞΕΙ»

·         Ο Γεδεών «ΕΚ ΣΙΩΝ ΕΞΕΛΕΥΣΕΤΑΙ ΝΟΜΟΣ»

·         Ο Αγγαίος «ΤΟ ΠΝΕΥΜΑ ΜΟΥ ΕΦΕΣΤΗΚΕΝ ΕΦ ΗΜΑΣ»

·         Ο Ζαχαρίας «ΧΑΙΡΕ ΣΦΟΔΡΑ ΘΥΓΑΤΕΡ ΣΙΩΝ»

·         Ο Ιωνάς «ΦΥΛΑΣΣΟΜΕΝΟΙ ΜΑΤΑΙΑ ΚΑΙ ΨΕΥΔΗ»

·         Ο Ναούμ «Χ(ΡΙΣΤΟ)Σ ΚΥΡΙΟΣ ΤΟΙΣ ΥΠΟΜΕΝΟΥΣΙ ΑΥΤΟΝ»

·         Ο Ελισσαίος «ΓΕΝΝΗΘΗΤΩ ΤΟ ΠΝΕΥΜΑ ΑΥΤΟΥ ΔΥΣΕΩΣ ΕΠ ΕΜΟΙ»

·         Ο Αββακούμ «ΚΥΡΙΕ ΕΙΣΑΚΗΚΟΑ ΤΗΝ ΑΚΟΗΝ ΣΟΥ»

·         Ο Μαλαχίας «ΙΔΟΥ ΑΠΟΣΤΕΛΛΩ ΤΟΝ (ΑΓΓΕΛΟΝ) ΠΡΟ»

Αριστερά του Ιεσσαί εικονίζονται:

·         Ο Σολομών «ΠΟΛΛΑΙ ΘΗΓΑΤΕΡΑΙΣ ΕΠΟΙ ΑΥΤΗΣ»

·         Ο Ιακώβ κρατά κλίμακα: «ΕΓΩ ΣΕ ΕΙΔΟΝ ΚΛΙΜΑΞ ΕΣΤΗΡΙΓΜΕΝΗ»

·         Ο Μωυσής κρατά την Θεοτόκο-Βάτο: «ΕΓΩ ΒΑΤΟΝΝ ΣΕ ΕΙΔΟΝ»

·         Ο Αβδιού «ΕΝ ΤΩ ΟΡΕΙ ΣΙΩΝ ΕΣΤΑΙ ΣΩΤΗΡΙΑ»

·         Ο Δανιήλ «ΕΘΕΩΡΕΙΣ ΕΩΣ ΟΥ ΕΤΜΙΘΗ ΛΙΘΟΣ ΑΝΕΥ ΧΕΙΡΟΣ»

·         Ο Ιεζεκιήλ κρατά κλειστή πύλη «Η ΠΥΛΗ ΑΥΤΗ ΚΕΚΛΕΙΣΜΕΝΙ ΕΣΤΑΙ»

·         Ο Ιερεμίας «ΟΔΟΝ ΙΔΟΝ ΣΕ ΠΡΟΞΕΝΟΝ ΣΩΤΗΡΙΑΣ»

·         Ο Σοφονίας «ΧΑΙΡΕ ΣΦΟΔΡΑ ΘΗΓΑΤΕΡ ΣΙΩΝ»

·         Ο Ιωήλ «ΠΡΟ ΠΡΟΣΟΠΟΥ ΑΥΤΟΥ ΣΥΓΧΗΘΗΣΕΤΑΙ Η ΓΗ»

·         Ο Ωσιέ «ΗΞΕΙ ΩΣ ΥΕΤΟΣ ΠΡΟΙΜΟΣ»

·         Ο Ηλίας «ΖΗΛΩΝ ΕΖΗΛΩΣΑ ΤΩ ΚΥΡΙΩ ΠΑΝΤΟΚΡΑΤΟΡΙ»

Πρόσφατα ο τέως  καθηγητής της Βυζαντινής και Μεταβυζαντινής Αρχαιολογίας και Τέχνης στο Πανεπιστήμιο Κύπρου κ. Δημήτριος Τριανταφυλλόπουλος, στην εργασία του που δημοσιεύεται στο βιβλίο Η Κυρά της Λευκωσίας. Η Φανερωμένη και τα κειμήλιά της, Λευκωσία 2012, επί τη ευκαιρία της έκθεσης των κειμηλίων της Φανερωμένης στο Πολιτιστικό Ίδρυμα της Τράπεζας Κύπρου, δίδει στην εικόνα της Φανερωμένης τη τιμητική δημώδη ονομασία «Η Κυρά της Λευκωσίας».

Συγκεκριμένα αναφέρει: «Ίσως τον μίτο παρέχει το παλλάδιο της Μονής, η αμφίγραπτη εικόνα της Παναγίας Φανερωμένης. Το 1291 ταλανίζει την Κύπρο λιμός, που επαναλαμβάνεται το 1308-1309 συνδυασμένος με ανομβρία, ίσως και με επιδρομή ακρίδων, και έχει ως αποτέλεσμα εκτεταμένες δεήσεις/λιτανείες. Η συγκεκριμένη. Αμφίπλευρη (δηλαδή λιτανευτική) εικόνα είναι κοινώς γνωστή ως βροχοποιός: η Θεοτόκος αποκαλύφθηκε, φανερώθηκε -  «Φανερωμένη» - ως διασώζουσα θαυματουργικά από θεομηνίες, όπως το επικυρώνουν επικλήσεις στο πλαίσιο της εικόνας για μία (τριετή) ανομβρία. Η γενικώς παραδεκτή χρονολόγηση της είναι στον 14^ο αιώνα, άρα δεν φαίνεται εκ πρώτης όψεως να υποστηρίζεται εντεύθεν η χρονολόγηση της αρχικής μονής στην Βυζαντινή περίοδο με παλλάδιο την προκείμενη εικόνα. Δεδομένου ότι η εικόνα δεν έχει συντηρηθεί και εξεταστεί τεχνικά πλήρως, ένα άλλο ενδεχόμενο θα ήταν η αρχική εικόνα – Οδηγήτρια και αμφίγραπτη – να καταστράφηκε και τη θέση της να πήρε η σημερινή εικόνα: η Θεοτόκος δηλονότι ξαναεμφανίστηκε, φανερώθηκε από νέα μορφή και μάλιστα θαυματουργική, όπως συνήθως και στις άλλες παραδόσεις περί εικόνων η ναών Φανερωμένης.

Συνεπώς φαίνεται ότι κατά τον 14^ο αιώνα ανοίγει πιθανόν ένα νέο κεφάλαιο στην ιστορία της Μονής και στην λατρεία της Θεοτόκου Οδηγήτριας μετονομασμένης τώρα σε Φανερωμένης. Η νέα ονομασία μεταλαμπαδεύεται είτε από τη Βασιλεύουσα, με την οποία πυκνώνουν οι επαφές των Κυπρίων στα τέλη του 13^ου αιώνα, είτε μέσω Κυζίκου και μονής Μεγάλου Αγρού με τις παλαιόθεν σχέσεις τους με την Κύπρο. Η θαυματουργή της ιδιότητα ως Φανερωμένη παραμέρισε στις συνοδευτικές επιγραφές την παλαιότερη επίκληση της ως Οδηγήτριας δημιουργώντας νέα παράδοση, όπως βλέπουμε και σε μεταγενέστερα δείγματα λ.χ. στην εικόνα του Παύλου ιερογράφου τον 17^ο αιώνα, ώστε να καταλήξει να αποκαλείται δημωδώς «Η Κυρά της Λευκωσίας»».

Ο ποιητής της Ελλάδας Κωστής Παλαμάς στο βιβλίο του Η Φλογέρα του βασιλιά υμνεί με τον δικό του ξεχωριστό τρόπο την Παναγία απαριθμώντας θαυμάσια ονόματα.

Φλογέρα του Βασιλιά

Κι' απ' όσα από τους τόπους σου κι από τα θάματα σου

κι' από όσα από τις χάρες σου πήρες ονόματα, όλα

σαν του μετώπου σου τη δόξα αχτιδοσταλασμένα,

μπάλσαμα σαν την όψη σου, βαθιά σαν τα πηγάδια

του ελέους και των οιχτιρμών που είναι τα δυό σου μάτια,

παίρνω κ' εγώ- είν' αρίφνητα- και σου τα ξαναφέρνω,

σα γκόρφια και σαν τάματα, φλωρο καπνίζοντάς τα

κι αρχοντικά σμαλτώνοντας με τ' 'άξια της ψυχής μου

και με της πίστης μου τ' αγνά, Παντάνασσα, Ελεούσα,

Γλυκοφιλούσα, Ακάθιστη, Γιάτρισσα, Πονολύτρα

Παραμυθιά, Περίβλεφτη, Πανάχραντη, Οδηγήτρα,

Αντιφωνήτρα, Τριχερούσα, Βαγγελίστρα, Λαύρα,

Γοργοεπίκοη, Αθηναία, Ρωμαία, Φανερωμένη,

Πύργε χρυσοπλοκώτατε, λιοσταλαμένε θρόνε!

Το ουράνιο τόξο ζώνη σου. Πιο διάπλατη, πιο πλούσια,

πλημμύρισες τον ουρανό, σημάδι εσύ πιο μέγα.

                                                                                Κωστής Παλαμάς

Θεοτόκος η Ελεούσα

Στή δεξιά πλευρά του εικονοστασίου της Εκκλησίας Φανερωμένης και δεξιά της μικρής Πύλης ευρίσκεται η εικόνα της Παναγίας της Ελεούσας. Χρονολογείται από τον 18ον - 19ον αιώνα.

Η Θεοτόκος εικονίζεται από την μέση και πάνω, γυρισμένη δεξιά, κρατεί τον Χριστό στο δεξί χέρι και υψώνει το αριστερό σε δέηση. Φορεί πράσινο χιτώνιο και βυσσινί μαφόριο με χρυσό διάκοσμο. Ο Χριστός ευλογεί με το δεξί χέρι και κρατεί κλειστό ειλητάριο στα αριστερά. Φορεί γκριζοκίτρινο χιτώνα και χρυσό ιμάτιο με σκιές.

                Υπάρχουν πρόσθετοι αργυρεπίχρυσοι φωτοστέφανοι. Ο συγγραφέας και ποιητής Κύπρος Χρυσάνθης γράφει τον δικό του Ύμνο για την Παναγία της Κύπρου.

Ύμνος στην Παναγία της Κύπρου

Παντάνασσα, Αψιθιώτισσα,

και Χρυσοκουλουριώτισσα και θελετροφυλάκτρα

Κυπαρισσιώτισσα, Ιαματική

κι' εσύ Χρυσοπαντάνασσα, Κυκκώτισσα φυλάκτρα

Τι κι' αν αχεροποίητη,

κι' αν του Κορνάρου αμάραντος βλαστός θεικού κλημάτου,

κι' αν πολυθρύλυτη έμπνευση τ' Απόστολου Λουκά,

κι' αν άγνωστου ονομάτου,

Είσαι καλοΐσκιωτη αδελφή, μάνα πνευματική,

κερήθρα θυγατέρα,

πρεσβεία για τον Παράδεισο στη σκλαβωμένη γη

κι' αυγή στη μέρα,

που λέει για εύφορους καιρούς και για λειβάδια μέλισσες

μύρο νοερό γιομάτα,

και στέφανα αχειρόπλοκα και προστασίες πανύμνητες,

ω νύφη Αγγελομάτα.                                                    

Κύπρος Χρυσάνθης

Παναγία η Γαλακτοτροφούσα

Στην αριστερά πλευρά του εικονοστασίου της Εκκλησίας Φανερωμένης και αριστερά της μικρής Πύλης ευρίσκεται η εικόνα της Θεοτόκου της Γαλακτοτροφούσας, η οποία έχει ζωγραφισθεί τον 18ον αιώνα με επιζωγραφήσεις του 19ου αιώνα.

Η εικόνα είναι ζωγραφισμένη σε μπλέ βάθος που το διακοσμούν εξαπτέρυγα και αγγελάκια. Με επιχρυσωμένα ελάσματα κοσμείται το φωτοστέφανο της Παναγίας και του Χριστού που κατασκεύαστηκαν το 1954.

Η Παναγία η οποία είναι αριστεροκρατούσα θηλάζει το βρέφος συμβολίζοντας τον μητρικό θηλασμό ως θείο δώρο. Από την ακολουθία του  Ακαθίστου Ύμνου ανάλογοι εκκλησιαστικοί ύμνοι εξαίρουν την πράξη αυτή της Παναγίας «Γάλακτι εξέθρεψας, νεύματι τον τρέφοντα την οικουμένην άπασαν Αγνή».

Στα ποιήματα του λαογράφου, συγγραφέα και ποιητή Κύπρου Χρυσάνθη απαριθμούνται επίθετα της Παναγίας της Κύπρου.

Τα Επίθετα της Παναγίας της Κύπρου από τα ποιήματα του Κύπρου Χρυσάνθη

Παναγία η Αγγελόκτιστη, η Αχεροποίητη, των Ασταθιών

η Σαΐτιώτισσα που (...το δράκο κατενίκησες στα πύρινα σου βέλη)

η Γαλάκτιστη (...κτισμένη με τα γάλατα, και μες το δρύ κλεισμένη)

η Θρηνωδούσα (..σκήνωμα της συμπόνιας ευρύχωρο)

η Απογυριστική (του πειρασμού) η Χρυσορογιάτισσα, η Χρυσελεούσα,

η Γαλακτική, η Χρυσογαλακτούσα,

η Φωτολαμπούσα (για τα τυφλα μάτια)

η Παρθένα του Γεννάτου (που βοηθά στη γέννα) η Σφαλαγγιώτισσα,

του Άρακα (για την πύρεξη), η Διορίτισσα ( η φωτίστρα),

της Αμασγού (που θεραπεύει τα κοπάδια)

η Θεοτόκος του Καρμιού (για τα δερματικά νοσήματα),

η Χρυσοαιματούσα (... που σφαλάς την φλέβα της πηγής της γυναίκας),

η Νεροφορούσα αρχόντισσα (..που των ουρανών ανοίγεις την πηγή να τρέξει νερό)

Η Λιμενιώτισσα (...των ναυτικών διάσωμα στην τρικυμία).

                                                                               

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                Λυδία Πρωτοπαπά
Εκκλησιαστική Επίτροπος Φανερωμένης