«Η καταστροφή της πολιτιστικής κληρονομιάς οποιουδήποτε
λαού, σημαίνει την καταστροφή της πολιτιστικής κληρονομιάς
ολόκληρης της ανθρωπότητας».
Προοίμιο της Διεθνούς Σύμβασης της Χάγης του 1954 για την Προστασία
της Πολιτιστικής Κληρονομιάς σε Περίπτωση Ένοπλης Σύρραξης.
«Ο πολιτικός και δημογραφικός ντε φάκτο διαχωρισμός που
έχει επιβληθεί στην Κύπρο από το 1974 απειλεί όχι μόνο την
ενότητα και ακεραιότητα ενός σύγχρονου κράτους, αλλά
και την ακεραιότητα και συνέχεια του πολιτισμού χιλιάδων
ετών ενός νησιού το οποίο αποτελεί το σταυροδρόμι του
πολιτισμού της ανατολικής Μεσογείου».
λαού, σημαίνει την καταστροφή της πολιτιστικής κληρονομιάς
ολόκληρης της ανθρωπότητας».
Προοίμιο της Διεθνούς Σύμβασης της Χάγης του 1954 για την Προστασία
της Πολιτιστικής Κληρονομιάς σε Περίπτωση Ένοπλης Σύρραξης.
«Ο πολιτικός και δημογραφικός ντε φάκτο διαχωρισμός που
έχει επιβληθεί στην Κύπρο από το 1974 απειλεί όχι μόνο την
ενότητα και ακεραιότητα ενός σύγχρονου κράτους, αλλά
και την ακεραιότητα και συνέχεια του πολιτισμού χιλιάδων
ετών ενός νησιού το οποίο αποτελεί το σταυροδρόμι του
πολιτισμού της ανατολικής Μεσογείου».
Ένας πολιτισμός χάνεται
Ευρώπης. Αποτελεί σημείο επαφής μεγάλων πολιτισμών.
Με δεδομένη τη γεωγραφική θέση και την ιστορία της, η οποία ανάγεται στην Εποχή του Χαλκού, η Κύπρος διαθέτει μία τεράστια και
εξαιρετικά πλούσια πολιτιστική κληρονομιά. Ωστόσο, η στρατηγική της θέση αποτέλεσε ταυτόχρονα ευλογία και κατάρα για το νησί και
το λαό του: από τη μια, επέτρεψε την ανάπτυξη ενός μοναδικού πολιτιστικού πλούτου· από την άλλη, έχει αφήσει το νησί και το λαό του
εκτεθειμένους σε επανειλημμένες επιδρομές.
Καθ’ όλη τη διάρκεια της αρχαιότητας και του μεσαίωνα, σε αυτό το σταυροδρόμι άνθισαν σημαντικοί πολιτισμοί, μεταξύ των οποίων ο
Ασσυριακός, ο Βυζαντινός, ο Αιγυπτιακός, ο Ελληνικός, ο Εβραϊκός, ο Μινωικός, ο Οθωμανικός, ο Περσικός, ο Φοινικικός και ο Ρωμαϊκός.
Η επαφή και στενή επικοινωνία αυτών των πολιτισμών, και η αλληλεπίδραση τους, είχε ως αποτέλεσμα την ανάπτυξη στην Κύπρο ενός
λαμπρού πολιτισμού, έτσι ώστε το νησί να έχει καταστεί, στη σύγχρονη εποχή, ένα μεγάλο, πλωτό μουσείο.
υποστεί εισβολές, κατακτήσεις και λεηλασίες από πανίσχυρες αυτοκρατορίες. Από τον 11ο αιώνα π.Χ., όταν και διαμορφώθηκε ο κατεξοχήν
ελληνικός της χαρακτήρας, έχει απολαύσει περιόδους ελευθερίας, αλλά για μεγάλες περιόδους έχει περάσει υπό την κυριαρχία των Ασσυρίων,
των Αιγυπτίων, των Περσών, των Ρωμαίων, των Φράγκων, των Ενετών, των Οθωμανών και των Βρετανών.
Η τουρκική εισβολή του 1974 είναι ωστόσο άνευ προηγουμένου. Η Τουρκία πραγματοποίησε στρατιωτική εισβολή στο νησί και κατέλαβε σχεδόν
το 40% του εδάφους της Κυπριακής Δημοκρατίας· από τότε η Κύπρος παραμένει διαιρεμένη δια της βίας των όπλων. Η Τουρκία χρησιμοποίησε
την κατοχή για να εφαρμόσει γεωγραφικό διαχωρισμό του πληθυσμού του νησιού στη βάση της εθνοτικής καταγωγής, εκδιώκοντας Ελληνοκύ-
πριους από τις εστίες τους στις κατεχόμενες περιοχές και μεταφέροντας Τουρκοκύπριους στο κατεχόμενο τμήμα του νησιού.
Κύπρου ακόμα υποφέρει από το δράμα του ξεριζωμού – αυτοί οι
άνθρωποι εμποδίζονται να ασκήσουν τα πιο ιερά και αναφαίρετα
ανθρώπινα δικαιώματα: να ζουν στα δικά τους σπίτια, να καλλιερ-
γούν τη δική τους γη, να εκκλησιάζονται στην εκκλησία του χωρι-
ού τους και να φροντίζουν τους οικογενειακούς τους τάφους. Επι-
πλέον, το κατοχικό καθεστώς εφαρμόζει μία πολιτική εισαγωγής
και εγκατάστασης χιλιάδων εποίκων από την Τουρκία στις κατεχό-
μενες περιοχές, αλλοιώνοντας μ’ αυτόν τον τρόπο τη δημογραφική
δομή της Κύπρου.
Έτσι, για πρώτη φορά στην ιστορία της Κύπρου, ο λαός της Κύπρου
έχει διαχωριστεί ντε φάκτο σε φυλετικά και θρησκευτικά ομοιο-
γενείς γεωγραφικές περιοχές. Αυτό συνέβη κατά παράβαση μίας
σειράς ψηφισμάτων που υιοθετήθηκαν από τη Γενική Συνέλευση
και το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, από την Ευ-
ρωπαϊκή Ένωση και από άλλους διεθνείς οργανισμούς που καταδι-
κάζουν την τουρκική εισβολή και υποστηρίζουν την ανεξαρτησία
και εδαφική ακεραιότητα της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Ο βίαιος διαχωρισμός που η Άγκυρα επέβαλε στην Κύπρο ενισχύ-
θηκε το 1983 από τη «Μονομερή Ανακήρυξη Ανεξαρτησίας» από
την τουρκοκυπριακή ηγεσία –με την υποκίνηση και την υποστή-
ριξη της Τουρκίας– στο κατεχόμενο τμήμα της Κυπριακής Δημο-
κρατίας, και με την εγκαθίδρυση της ούτω καλούμενης «Τουρκικής
Δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου». Η διεθνής κοινότητα καταδί-
κασε άμεσα και κατηγορηματικά την αποσχιστική αυτή ενέργεια,
ενώ το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ κήρυξε την πράξη «νομικά
άκυρη» και απαίτησε την ανάκληση της «Μονομερούς Ανακήρυ-
ξης Ανεξαρτησίας». Ως αποτέλεσμα, το παράνομο καθεστώς στην
κατεχόμενη Κύπρο δεν έχει αναγνωριστεί από κανένα κράτος
πλην της Τουρκίας, της κατοχικής δύναμης.
και ανεξάρτητο ευρωπαϊκό κράτος (από την 1η Μαΐου 2004 η Κυπριακή Δημοκρατία αποτελεί μέλος της ΕΕ)· η Τουρκία επίσης έχει μεταβάλει το
δημογραφικό χαρακτήρα του νησιού και έχει επιδοθεί στη συστηματική καταστροφή και εξάλειψη της πολιτιστικής κληρονομιάς των περιοχών
που βρίσκονται υπό το στρατιωτικό της έλεγχο.
Συνεπώς, πέραν των ανθρωπιστικών, κοινωνικών, εθνολογικών και οικονομικών συνεπειών, η επιθετικότητα της Τουρκίας -εισβολή και κατοχή-
επέφερε μία συστηματική, ευρείας κλίμακας πολιτιστική καταστροφή η οποία, δυστυχώς, είναι ανεπανόρθωτη.
Πρόκειται για μία από τις πιο τραγικές πτυχές του κυπριακού προβλήματος και αποτελεί επίσης ξεκάθαρη απόδειξη της αποφασιστικότητας της
Άγκυρας να «τουρκοποιήσει» το κατεχόμενο τμήμα του νησιού και να διατηρήσει μία μόνιμη παρουσία στην Κύπρο.
Η κατοχική δύναμη και το υποτελές καθεστώς της, από το 1974 μέχρι σήμερα, εργάζονται μεθοδικά για να εξαφανίσουν οτιδήποτε ελληνικό
και χριστιανικό από την κατεχόμενη Κύπρο. Ο Βρετανός δημοσιογράφος John Fielding, ο οποίος κατέγραψε για την τηλεόραση μεγάλο μέρος
αυτής της πολιτιστικής καταστροφής δύο χρόνια μετά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο, έγραψε ότι «οι βανδαλισμοί και βεβηλώσεις είναι
βήλωση και καταστροφή. Περισσότερες από 500 εκκλησίες και
μοναστήρια έχουν λεηλατηθεί ή καταστραφεί: περισσότερες
από 15.000 εικόνες αγίων, αναρίθμητα ιερά λειτουργικά σκεύη,
ευαγγέλια και άλλα αντικείμενα μεγάλης αξίας έχουν κυριολεκτι-
κά εξαφανιστεί. Κάποιες λίγες εκκλησίες είχαν διαφορετική τύχη
και έχουν μετατραπεί σε τζαμιά, μουσεία, χώρους διασκέδασης ή
ακόμη και σε ξενοδοχεία, όπως η εκκλησία της Αγίας Αναστασίας
στην Λάπηθο. Τουλάχιστον τρεις εκκλησίες έχουν μετατραπεί σε
στρατόπεδα του τουρκικού στρατού (του Αγίου Χρυσοστόμου
στον Πενταδάκτυλο, της Παναγίας Αχειροποιήτου στον Καραβά
και του Αγίου Παντελεήμονα στη Μύρτου). Θαυμάσιες βυζαντινές
τοιχογραφίες και ψηφιδωτά σπάνιας καλλιτεχνικής και ιστορικής
αξίας έχουν αφαιρεθεί από τοίχους εκκλησιών από Τούρκους λα-
θρεμπόρους και έχουν πουληθεί παράνομα στην Αμερική, την
Ευρώπη και την Ιαπωνία. Πολλές βυζαντινές εκκλησίες έχουν υπο-
στεί ανεπανόρθωτες ζημιές, και πολλά κοιμητήρια έχουν βεβηλω-
θεί ή καταστραφεί.
Το καλοκαίρι του 1974, δεκαεφτά ξένες και πέντε κυπριακές αρ-
χαιολογικές αποστολές πραγματοποιούσαν ανασκαφές στην Κύ-
προ με την άδεια και τη συνεργασία των κυπριακών αρχών – από
τότε, έχουν ανασταλεί όλες οι νόμιμες αρχαιολογικές ανασκαφές
στην κατεχόμενη περιοχή. Συνεχίζονται ωστόσο οι παράνομες
ανασκαφές, καθώς και το παράνομο εμπόριο αρχαιοτήτων, με τη
συναίνεση τόσο των τουρκικών δυνάμεων κατοχής όσο και της
τουρκοκυπριακής ηγεσίας.
κληρονομιάς της Κύπρου και η απροθυμία της Τουρκίας να συ-
νεργαστεί με τον Εκπαιδευτικό, Επιστημονικό και Πολιτιστικό
Οργανισμό του ΟΗΕ (ΟΥΝΕΣΚΟ) και με άλλους διεθνείς θεσμούς
για να προστατευτεί η πολιτιστική κληρονομιά της Κύπρου, απο-
τελούν ακόμη ένα παράδειγμα της προμελετημένης πολιτικής της
Τουρκίας που αποσκοπεί στην εξάλειψη της ιστορικής ελληνοκυ-
πριακής και χριστιανικής παρουσίας στην κατεχόμενη Κύπρο.
Η επίσημη αντίδραση
Η Κύπρος βρίσκεται στο σταυροδρόμι των πολιτισμών στην ανατολική Μεσόγειο. Η καταγεγραμμένη ιστορία της 11.000 και πλέον ετών
θεωρείται κομβικής σημασίας στην ιστορία της ευρωπαϊκής τέχνης και πολιτισμού. Η συστηματική και προμελετημένη καταστροφή και
εξάλειψη της ελληνοκυπριακής πολιτιστικής κληρονομιάς είναι η τελευταία πινελιά στην τουρκική πολιτική εθνοκάθαρσης και εποικι-
σμού της κατεχόμενης Κύπρου. Πρόκειται για μία τραγική και μη αναστρέψιμη συνέπεια της τουρκικής εισβολής. Η Τουρκία παραβιάζει
το διεθνές δίκαιο καθώς και σημαντικές διεθνείς συνθήκες που η ίδια υπέγραψε και επικύρωσε, όπως τη Σύμβαση της ΟΥΝΕΣΚΟ για την
Προστασία της Πολιτιστικής Κληρονομιάς σε Περίπτωση Ένοπλης Σύρραξης του 1954, την Τέταρτη Σύμβαση της Γενεύης του 1949, και τη
Σύμβαση της ΟΥΝΕΣΚΟ για την Παράνομη Εισαγωγή, Εξαγωγή και Μεταβίβαση Ιδιοκτησίας Πολιτιστικής Περιουσίας του 1970.
Εκκλησία της Κύπρου έχουν επεκτείνει τη συνεργασία τους με ξένα μουσεία και οίκους δημοπρασιών για να εντοπίζουν και να επιδιώκουν
την επιστροφή κλεμμένων ιστορικών και θρησκευτικών τεχνουργημάτων. Σε συνεργασία με κυπριακά ιδρύματα έχουν επίσης διαθέσει
μεγάλα χρηματικά ποσά για την ανάκτηση τέτοιων αντικειμένων από τη διεθνή αγορά. Επιπρόσθετα, έχουν γίνει συμφωνίες για την προ-
σωρινή διασφάλιση τέτοιων αντικειμένων στο εξωτερικό, όπως στην περίπτωση του Ιδρύματος Μένιλ του Χιούστον.
Μέρος της πολυδάπανης και μακροχρόνιας διαδικασίας ανάκτησης αφορά την απόδειξη της κυριότητας ενώπιον ξένων δικαστηρίων.
Ωστόσο, αυτό συχνά καθίσταται δύσκολο, διότι λόγω της αδυναμίας πρόσβασης σε αρχεία και εγκαταστάσεις στην κατεχόμενη Κύπρο, οι
κυπριακές αρχές αναγκάζονται να βασιστούν μόνο σε φωτογραφική μαρτυρία για αναγνώριση κλεμμένων αντικειμένων. Η Εκκλησία της
Κύπρου έχει επίσης προσφύγει σε ξένα δικαστήρια για να ανακτήσει λεηλατημένα θρησκευτικά αντικείμενα. Η υπόθεση των ψηφιδωτών
της Κανακαριάς στο Περιφερειακό Δικαστήριο της Νότιας Περιφέρειας της Ιντιάνα στην Ινδιανάπολη των Ηνωμένων Πολιτειών αποτελεί
ένα τέτοιο παράδειγμα, το οποίο μάλιστα δημιουργεί και σχετικό προηγούμενο. Η κυβέρνηση της Κύπρου έχει επίσης συνάψει διάφορες
διμερείς συμφωνίες με ξένες κυβερνήσεις με σκοπό την προστασία της αρχαιολογικής και πολιτιστικής κληρονομιάς του νησιού. Ένα
πρόσφατο τέτοιο παράδειγμα είναι το Μνημόνιο Συναντίληψης «για την Προστασία της Αρχαιολογικής και Εθνολογικής Κληρονομιάς της
Κύπρου» που υπογράφηκε μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κυπριακής Δημοκρατίας το 2002 και παρατάθηκε, με αναθεωρήσεις,
για άλλα πέντε χρόνια τον Ιούλιο του 2007 (και ξανά το 2012).
Το μικρό αυτό εγχειρίδιο προσφέρει μονάχα ένα πολύ γενικό περίγραμμα της μεθοδικής, συστηματικής και πολύμορφης καταστροφής της
πολιτιστικής κληρονομιάς της Κύπρου από την Τουρκία. Η Κυβέρνηση και η Εκκλησία της Κύπρου συνεχίζουν να καταβάλλουν τεράστιες
προσπάθειες ώστε να τεθεί ένα τέλος σ’ αυτήν την «πολιτιστική γενοκτονία» και να επαναπατριστούν οι κλεμμένοι θησαυροί του νησιού.
Ο αγώνας ωστόσο είναι σκληρός, ιδίως επειδή η Τουρκία, η χώρα που εισέβαλε και κατέχει μέρος της Κύπρου, αγνοεί συστηματικά ακόμη
και τις σχετικές διεθνείς συμβάσεις που η ίδια έχει επικυρώσει.
Το μοναστήρι Σουρπ Μαγκάρ (Άγιος Μακάριος) είναι το μοναδικό αρμενικό μοναστήρι στην Κύπρο και ο πιο σημαντικός αρμενικός εκκλη-
σιαστικός χώρος στο νησί. Χτισμένο σε πλαγιά λόφου στην οροσειρά του Πενταδακτύλου, στην περιοχή Χαλεύκας, και αρχικά κτισμένο
από Κόπτες ήταν αφιερωμένο στον Κόπτη ερημίτη Άγιο Μακάριο της Αλεξάνδρειας (309-404 μ.Χ.).
Μέχρι το 1974, τα Σαββατοκύριακα και τις γιορτές, το μοναστήρι έσφυζε από ζωή, ιδιαίτερα στις μέρες εορτασμού του Αγίου Μακαρίου τον
Δεκέμβριο και την πρώτη Κυριακή του Μαΐου. Το μοναστήρι αποτελούσε επίσης θρησκευτικό και αρχαιολογικό μνημείο που προσέλκυε
πολλούς ντόπιους και ξένους επισκέπτες.
Πολλοί τόμοι χειρογράφων μεγάλης ιστορικής και θρησκευτικής αξίας γράφτηκαν στο μοναστήρι και φυλάσσονταν εκεί. Μόνο 56 από τα
χειρόγραφα διασώθηκαν από την τουρκική εισβολή, επειδή φυλάσσονταν στο Καθολικάτο του Μεγάλου Οίκου της Κιλικίας, στο Αντηλιάς
του Λιβάνου.
Λόγω της τουρκικής εισβολής και της εγκατάλειψης του μοναστηριού, σήμερα είναι ερειπωμένο, ενώ έχουν καταρρεύσει και τμήματα της
τοιχοδομής και οροφής του.
Η Εκκλησία της Κύπρου προσέφυγε στο Περιφερειακό Δικαστήριο της Ιντιάνα στην Ινδιανάπολη των Ηνωμένων Πολιτειών διεκδικώντας την
επιστροφή των βυζαντινών ψηφιδωτών που λεηλατήθηκαν από την εκκλησία της Κανακαριάς. Τα ψηφιδωτά είχαν αφαιρεθεί από Τούρκους
λαθρέμπορους και είχαν πουληθεί σε μια Αμερικανίδα έμπορο τέχνης για 1,2 εκατομμύρια δολάρια. Σε μία απόφαση η οποία μάλιστα αποτελεί
και σημαντικό δεδικασμένο για την προστασία της ιδιοκτησίας πολιτιστικής περιουσίας, το Δικαστήριο, στις 3 Αυγούστου 1989, διέταξε την
επιστροφή των λεηλατημένων ψηφιδωτών στον νόμιμο ιδιοκτήτη τους, την Εκκλησία της Κύπρου· η απόφαση αυτή επικυρώθηκε από το
Εφετείο της Έβδομης Περιφέρειας των Ηνωμένων Πολιτειών στις 24 Οκτωβρίου 1990.
Στην έκδοση της απόφασης του Αμερικανικού Εφετείου για την επιστροφή των ψηφιδωτών στην Εκκλησία της Κύπρου, ο Πρόεδρος του
Εφετείου, Δικαστής Bauer, περιέλαβε ένα απόσπασμα από το ποίημα του Λόρδου Βύρωνα «Η πολιορκία της Κορίνθου», το οποίο περιγράφει
την καταστροφή της πόλης το 1715. Αναφερόμενος στην περίπτωση της Κύπρου, ο δικαστής έγραψε τα εξής:
Ο Λόρδος Βύρωνας, γράφοντας εδώ για την τουρκική εισβολή στην Κόρινθο το 1715, θα μπορούσε κάλλιστα να περιγράφει τις πολλές
εκκλησίες και τα μνημεία που σήμερα είναι ερειπωμένα στην Κύπρο…Όπως θρηνεί το ποίημα του Βύρωνα, ο πόλεμος μπορεί να μετατρέψει
τους μεγαλύτερους και πλέον ιερούς ναούς μας σε απλά «πέτρινα θραύσματα». Μόνο οι χειρότεροι των παλιανθρώπων προσπαθούν να
αποκομίσουν προσωπικό όφελος από αυτή τη συλλογική απώλεια. Αυτοί που λεηλάτησαν τις εκκλησίες και τα μνημεία της πληγωμένης
από τον πόλεμο Κύπρου, που μετέφεραν τα κειμήλιά τους μακριά, και που τώρα κάνουν λαθρεμπόριο πουλώντας τα για μεγάλα ποσά, είναι
απλώς τέτοιοι παλιάνθρωποι.
Αυτά τα θαυμάσια ανεκτίμητης αξίας ψηφιδωτά της Κανακαριάς επαναπατρίστηκαν το 1991 και τώρα εκτίθενται στο Ίδρυμα Αρχιεπισκόπου
Μακαρίου Γ΄ στη Λευκωσία ενώ αναμένουν την απελευθέρωση από την τουρκική κατοχή του ναού στον οποίο ανήκουν.
«H Οδύσσεια -από την κλοπή μέχρι την ανακάλυψη- των ψηφιδωτών της Κανακαριάς, ενός σημαντικού τμήματος της παγκόσμιας πολιτιστικής
κληρονομιάς», γράφει ο Γερμανός βυζαντινολόγος Δρ. Klaus Gallas, «δυστυχώς δεν είναι μία μεμονωμένη περίπτωση. Είναι ένα τρομακτικό
παράδειγμα των εκατοντάδων, ακόμα και χιλιάδων, καλλιτεχνημάτων που έχουν εξαφανιστεί και που πολύ σπάνια εντοπίζονται στη διεθνή
αγορά έργων τέχνης». (Frankfurter Allgemeine Magazin, 30 Μαρτίου 1990).
Ναός του Αγίου Προκοπίου
Ο Άγιος Προκόπιος, βυζαντινός ναός του 11ου ή 12ου αιώνα στο χωριό Σύγκραση της επαρχίας Αμμοχώστου, ανήκει στον ρυθμό του εγγε-
γραμμένου σταυροειδούς με τρούλο. Η εκκλησία αυτή βεβηλώθηκε μετά το 1974 από τις τουρκικές κατοχικές δυνάμεις. Το εικονοστάσιο
καταστράφηκε και οι φορητές εικόνες κλάπηκαν. Η καταστροφή των ανεκτίμητης αξίας εικόνων της είναι τραγική. Σήμερα η εκκλησία είναι
καταφύγιο πουλιών
Σαλαμίνα
μ.Χ.) έχουν υποστεί μεγάλες φθορές τόσο από προσπάθειες
αφαίρεσής τους όσο και από εγκατάλειψη. Η καταστροφή είναι
πολύ μεγάλη στο ψηφιδωτό της αψίδας του νότιου τμήματος των
Λουτρών του Γυμνασίου, όπως φαίνεται και στις δύο φωτογραφίες.
Το ψηφιδωτό απεικόνιζε τον θεό Ευρώτα καθισμένο να ακουμπά
πάνω σε υδρία.
Η καταστροφή του Ευρώτα και της υδρίας επηρεάζει το μεγαλύτερο
τμήμα του ψηφιδωτού. Ουσιαστικά ολόκληρο το σώμα του
ποτάμιου θεού και η αναποδογυρισμένη υδρία δεν υπάρχουν
πια, ούτε και ο διάκοσμος που πλαισίωνε την αναπαράσταση της
Λήδας και του Κύκνου - παραμένει μόνο ένα μέρος της φτερούγας
του Κύκνου.
Έγκωμη
Η Έγκωμη, η οποία άκμασε τον 14ο και 13ο αιώνα π.Χ., είναι ένα
από τα σημαντικότερα κέντρα της προϊστορικής Κύπρου. Η χωρο-
ταξική διαρρύθμιση της πόλης μπορεί να διακριθεί με δυσκολία,
καθώς οι δρόμοι που την διέσχιζαν οριζόντια και κάθετα έχουν
εξαφανιστεί. Μετά από 26 χρόνια ανασκαφών από τον Κύπριο
αρχαιολόγο Πορφύριο Δίκαιο (1904-1971) και στη συνέχεια από
μία γαλλική αρχαιολογική αποστολή, ο χώρος έχει εγκαταλειφθεί
εντελώς μετά την τουρκική εισβολή του 1974. Ευτυχώς, τα εξαί-
ρετα ευρήματα από τις ανασκαφές –πήλινες πινακίδες με κυπρο-
μινωική γραφή, χάλκινα αγάλματα του γενειοφόρου θεού και του
κερασφόρου θεού, αντικείμενα από χρυσό, κτλ.– έχουν διασωθεί
και εκτίθενται στο Κυπριακό Μουσείο, στο Λούβρο, στο Βρετανικό
Μουσείο και αλλού.
Στο ποίημα του «Έγκωμη» από την ποιητική συλλογή Ημερολόγιο
Καταστρώματος Γ΄, ο Έλληνας ποιητής Γιώργος Σεφέρης (του απο-
νεμήθηκε το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1963) αναφέρεται
στην πόλη κατά την περίοδο ανασκαφών:
Ήταν μια πολιτεία παλιά· τειχία, δρόμοι και σπίτια
ξεχώριζαν…
Ακόμη και τα κοιμητήρια στην κατεχόμενη Κύπρο έγιναν στόχος της καταστροφικής μανίας των Τούρκων εισβολέων και των συνεργατών τους.
Ο Βρετανός δημοσιογράφος John Fielding ανέφερε (The Guardian, 6 Μαΐου 1976) ότι αυτός και το τηλεοπτικό συνεργείο του είχαν επισκεφθεί
26 χωριά στην κατεχόμενη Κύπρο όπου παλαιότερα ζούσαν Ελληνοκύπριοι και δεν βρήκαν ούτε ένα κοιμητήριο που να μην είχε βεβηλωθεί.
Σε μία άλλη ανταπόκριση από την Κύπρο, η εφημερίδα The Observer (29 Μαρτίου 1987) αναφέρει ότι βάνδαλοι βεβήλωσαν πολλούς τάφους
Βρετανών στην κατεχόμενη Κύπρο, μερικοί από τους οποίους ανήκαν σε στρατιώτες που πολέμησαν στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Σύμφωνα με το άρθρο, στο βρετανικό κοιμητήριο της Αμμοχώστου όλοι οι σταυροί έχουν θρυμματιστεί, ενώ στο κοιμητήριο της Κερύνειας
οι τάφοι είχαν ανοιχτεί και οι ταφόπετρες είχαν κομματιαστεί.
Το ιστορικό Εβραϊκό Κοιμητήριο Margo, εθνικό μνημείο του
εβραϊκού λαού, νοτιοανατολικά της Λευκωσίας, έχει βεβηλωθεί
και καταστραφεί κατά τον ίδιο τρόπο που έχουν βεβηλωθεί και
καταστραφεί και τα χριστιανικά κοιμητήρια στην κατεχόμενη από
τα τουρκικά στρατεύματα περιοχή.
Στο Εβραϊκό Κοιμητήριο Margo έχουν ταφεί Εβραίοι της διασποράς
του 1885 και Εβραίοι πρόσφυγες που έφτασαν στην Κύπρο μετά
το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Το κοιμητήριο βρίσκεται σε αυστηρά ελεγχόμενη στρατιωτική
περιοχή και φυλάσσεται από οπλισμένο Τούρκο στρατιώτη.
Εβραϊκές οργανώσεις και άλλες ομάδες έχουν ζητήσει επίμονα
ελεύθερη πρόσβαση στο κοιμητήριο για να πραγματοποιήσουν
θρησκευτικές τελετές, αλλά τα αιτήματα αυτά δεν έχουν γίνει
αποδεκτά από τη κατοχική δύναμη και το υποτελές καθεστώς της.
http://www.churchofcyprus.org.cy/documents/THE_LOSS_OF_A_CIVIL__GR__final_2012.pdf
